رضا سعیدیفیروزآبادی-جراح پیوند
مسئله طب سنتی این روزها مجدد در جامعه ما مطرح شده است. متولیان این رشته ادعا میکنند که این روش در درمان بسیاری از بیماریها مؤثر است. واقعیت این است که تنها یک طب وجود دارد که باید براساس شواهد علمی و راستیآزماییهای بالینی باشد. روشهای مختلفی در درمان بیماریها وجود دارد مانند جراحی، داروهای شیمیایی و... . تمامی این روشها باید در مطالعات علمی اثرات خود را اثبات کنند تا بهعنوان روش درمانی شناخته شوند. طب سنتی نیز از این قاعده مستثنا نیست. اگر متولیان این رشته ادعا دارند که روش آنان در درمان بیماریها مؤثر است، باید شواهد علمی آن را ارائه دهند؛ اما نگاه دیگر به مسئله طب سنتی، نگاه تاریخی است. طب سنتی چندین قرن سابقه دارد. تا همین یک قرن گذشته، طول عمر بشر به زحمت به 40 سال میرسید.
بیماریهای عفونی مانند سل، ذاتالریه یا اسهالهای عفونی از علل اصلی مرگومیر بشر بودند. اگر طب سنتی مؤثر بود، چرا در طول تاریخ نتوانست با وجود ادعای خود، بیماریهای بشرِ زمان خود را درمان کند. طب نوین با استفاده از روشهای علمی بسیاری از بیماریهای عفونی را درمان و کنترل کرده، بهطوریکه امروزه طول عمر بشر به بیش از 70 سال رسیده است. بسیاری از بیماریهایی که در قدیم کشنده بودند، امروزه بهراحتی درمان میشوند. البته باید توجه داشت که طب نوین نیز با چالشهایی همراه بوده است. با وجود موفقیت طب نوین در درمان بسیاری از بیماریها ولی همچنان بیماریهایی وجود دارند که طب نوین در درمان آنها موفق نبوده است؛ برای مثال، بسیاری از بیماریهای مزمن مانند فشارخون یا بیماری قند هنوز درمان قطعی ندارند و فقط میتوان با دارو آنها را کنترل کرد. مسئله دیگر طب نوین، پرهزینهبودن آن است. از طرفی برای بسیاری از بیماریهای صعبالعلاج مانند سرطانهای پیشرفته و آلزایمر نیز هنوز درمان قطعی وجود ندارد؛ بنابراین بسیاری از افراد مبتلا به چنین امراضی به روشهای سادهتر و ارزانتر روی خواهند آورد.
طب سنتی، گزینه پرتوجهی در این زمینه است. بسیاری از کشورها سعی کردهاند با سرمایهگذاری در این زمینه، روشهای طب سنتی را مورد مطالعات علمی قرار دهند. تأثیر طب سنتی در درمان بیماریها باید ابتدا در مطالعات علمی و راستیآزماییهای بالینی ثابت شود تا بتوان آن را به بیماران تجویز کرد. باید توجه داشت ارائه هر روش درمانی به بیمار قبل از ثبات تأثیر آن در مطالعات علمی، از لحاظ اخلاق پزشکی مردود است. متولیان بهداشت و درمان باید با ارائه دستورالعملهای علمی، بیماران را در درمان خود یاری دهند. ارائه خدمات درمانیای که براساس شواهد علمی نباشد، اعتماد بیماران را به نظام بهداشتی و درمانی مخدوش خواهد کرد. وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی بهعنوان متولی بهداشت و درمان در کشور باید فضا را برای مطالعات علمی در زمینه درمان بیماری فراوان کند، خواه این روشها براساس طب سنتی باشد یا هر روش دیگر.
براساس این مطالعات باید دستورالعملهایی به پزشکان و بیماران ارائه شود که براساس شواهد علمی باشد. تنشهای اخیر در این وزارتخانه به اعتماد مردم به متولیان بهداشت و درمان آسیب جبرانناپذیری خواهد زد که نتیجه آن چیزی نیست جز آسیب جدی به سلامت جامعه. مردم باید اعتماد داشته باشند که روشهای ارائهشده برای درمان، براساس شواهد علمی است نه خرافات یا روشهای غیرعلمی؛ خواه این روشها براساس طب سنتی باشد یا هر روش دیگر. جامعه پزشکی کشور براساس وظیفه اخلاقی و حرفهای خود باید در این زمینه بسیار مسئولیتپذیر باشد و با خدماتی که براساس شواهد علمی نیست، بهشدت مبارزه کند و درباره سلامت جامعه هیچگونه اغماضی از خود نشان ندهد.