امروزه در تمام دنیا جامعه به سمت و سوی الکترونیکی و آنلاین شدن سوق پیدا کرده است و اینترنت و فضای مجازی بخش مهمی از زندگی مردم را تشکیل داده ، همین امرضرورت آزادی شبکه‌های اجتماعی با تغییرات گسترده و پرشتاب در جوامع بشری را می رساند.
چنانکه امروزه اکثر کسب‌و‌کارها، آموزش‌ها، اطلاعات و اخبار و حتی سمینارها و سخنرانی‌ها بر بستر وب، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی صورت می‌پذیرد و ملت‌ها دیگر فضای مجازی را بخشی از زندگی خود می‌دانند و نمی‌توانند از این فضا به طور دائم دور بمانند.
جامعه ایرانی نیز از چنین فضایی دور نیست و بر همین روال و منوال پیش رفته و عمل می‌کند، تعداد از کاربران در شبکه‌های اجتماعی را ایرانی‌ها تشکیل می‌دهند و این نشان از محبوبیت شبکه‌های اجتماعی دارد.
فیلترینگ برخی شبکه‌های اجتماعی مثل فیسبوک، توئیتر و تلگرام موید این امر است که نگاه‌های حداقلی حضور مردم در این‌گونه شبکه‌ها را بر‌نمی‌تابند و برای ایجاد انواع محدودیت دست به هر اقدامی می‌زنند.
چنانکه از زمان روی کار آمدن مجلس یازدهم نمایندگان بارها نسبت به فیلترینگ شبکه اجتماعی اینستاگرام اقدام کرده و حتی بارها نیز طرح‌هایی را ارائه کرده‌اند؛ اما با واکنش‌هایی که از جامعه گرفته شده، تاکنون این طرح‌ها به سر‌انجام نرسیده است.
اخیرا دوباره خبرهایی مبنی‌بر بررسی تقاضای عده‌ای از نمایندگان مجلس در مورد رسیدگی به طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی در دستور کار قرار گرفت؛ طرحی که صرفا مطرح کردن آن واکنش‌های بسیاری را در پی داشته و معلوم نیست اجرای آن با چه واکنش‌‌ها و بازتاب‌هایی مواجه می‌شود.
به موجب این طرح تمام پیام‌رسان‌های خارجی موظف به ثبت در ایران هستند؛ وگرنه باید مسدود شوند و در صورت تصویب این طرح به شکل فعلی فعالیت کاربران و سازمان‌ها در پیام‌رسان‌های مسدود‌شده مجازات تعزیری دارد.
آنچه مسلم است باید درچنین تصمیم‌گیری‌ها و تدوین قوانین ذائقه و خواست‌های جامعه نیز لحاظ شود چراکه تجربه ثابت کرده مردم آنچه خلاف میل‌شان باشد را نمی‌پذیرند.
به عنوان مثال می‌توان به فیلترینگ تلگرام اشاره کرد که با وجودی که فکر می‌شد، با مسدود کردن این شبکه اجتماعی از تعداد مخاطبان آن کاسته می‌شود اما مشاهده شد مردم در رویکردی متقابل با ابزارهایی نظیر وی‌پی‌ان و فیلتر‌شکن حضور بیشتری در تلگرام دارند.
بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران معتقدند امروز دیگر سیاست فیلترینگ پاسخگو نیست و اتفاقا پاسخ عکس می‌دهد. جامعه نیز نسبت به چند دهه گذشته آگاه‌تر شده و دیگر نمی‌توان با سیاست‌های حداقلی، محدودیت و مسدود‌سازی امور را پیش برد.
این طرح جنجالی تاکنون در مقاطع مختلف زمانی در خصوص بحث فیلترینگ و مسدود‌سازی پیام‌رسان‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی سخن بسیار گفته شده و مباحث مختلفی مطرح شده است.
اما تاکنون هر چه بوده در مورد مسدود‌سازی یا محدودیت یک یا چند شبکه اجتماعی بوده اما آنچه اکنون چندی است مطرح می‌شود نظارت بر فیلترینگ و مسدود‌سازی همه شبکه‌های اجتماعی خارجی است که اتفاقا برخی همچون اینستاگرام، تلگرام، واتساپ و کلاب‌هاوس محبوبیت خاصی نزد مردم دارند.
اجرای بدون برنامه طرح فیلترینگ، آلودگی بیشتر فضای مجازی کشور را رقم می زند
استاد و جامعه شناس در گفتگو با خبرنگار اتفاقیه در این زمینه می گوید: در زمینه طرح فیلترینگ مطرح شده در مجلس چندنکته مطرح است و باید دید تا چه حدی این طرح می خواهد قابلیت اجرا پیدا کند.
این مسول ادامه می دهد: کلیات طرح اگرنگاه کنیم معمولا در کشورهای خارجی اپلیکیشن های مورد استفاده برای افراد تحت نظارت سازمان های دولتی قرار دارد و به طور مثال کودکان زیر 18 سال حق استفاده از برخی از شبکه های اجتماعی را ندارند و این امر به دلیل جلوگیری از مورد سوءاستفاده قرارگرفتن فرزندان انجام می شود تا آنها دسترسی به سایت های غیرقانونی و کلاهبرداری و خلاف اخلاقی نداشته باشند و این قابلیت فراهم شده و این قانون پذیری است که در بسیاری از کشورها رعایت می شود.
بیش از نیمی از کاربران شبکه های مجازی را ایرانی ها تشکیل می دهند
وی می افزاید: اما چیزی که مطرح هست اینکه باید بررسی شود چرا حدود 400 میلیون کاربر از تلگرام و 12 و نیم درصد از کاربران یعنی قریب به 50 میلیون نفر از کاربران تلگرام ایرانی ها هستند یا درواتساپ حدود 47 میلیون کاربر آن ایرانی هستند وحدود 56 درصد از ایرانی ها در اینستا گرام فعال هستند که این نشان دهنده این است که رویکرد استفاده از اپلیکیشن ها بیشتر رویکرد صرفه جویی در هزینه های مخابراتی خانوارها است چون هزینه ای برای آنها ندارد و معمولا کسانی که این نرم افزارها را نصب می کنند به این جهت است تا برای کسب و کارهای که می خواهند راه اندازی کنند هزینه های کمتری متقبل شوند.
با اجرای این طرح بیش از 300 هزار شغل از بین می رود
این استاد دانشگاه و جامعه شناس استان می گوید: براساس مطالعات اگر این قوانین بخواهد به این سفت و سختی از سوی مجلس انجام شود، حدود 290 تا 300 هزار شغل از بین خواهد رفت و این امر از بین رفتن شغل ها در این شرایط بهم ریخته فعلی که از سویی درگیر کرونا و از سویی با شرایط بد اقتصادی در کشور یک معضل را به مشکلات دیگراضافه کند.
وی عنوان می کند:همچنین با اجرای بدون برنامه این طرح روز به روز آلودگی فضای مجازی کشور بیشتر خواهد شد چراکه در حال حاضر برای دسترسی به تلگرام و سایر اپلیکیشن های فیلتر شده با استفاده از وی پی ان ها باعث آلودگی اطلاعات می شود.
مجلس قبل از اجرای این طرح باید اعتماد اجتماعی به شبکه های داخلی را برگرداند
این استاد دانشگاه و جامعه شناس می گوید: به اعتقاد من اگر قرار است مجلس این گونه قوانینی را تصویب کند باید همه افراد ذینفع در کارگروهی جمع شوند وبا برنامه ریزی دقیق تمام جوانب این امر سنجیده شود تا بتوان دید چگونه هم از آلودگی اطلاعات جلوگیری کنند و هم مهمترین نکته باید مجلس قبل از تصویب این گونه قوانین باید اجرا کند برگرداندن سرمایه اجتماعی است و به عبارتی اعتماد مردم را افزایش دهند و این افزایش اعتماد به نرم افزارهای داخلی باشد که مردم بتوانند به راحتی در بستر این نرم افزارها به راحتی به کسب و کار خود ادامه دهند.
وی می افزاید: جریان آزاد اطلاعات در بحث کلی در تمام جهان است ولی این جریان به این معنی نیست که هر نوع اطلاعاتی بر روی شبکه ها مجازی مجاز باشد باید این اطلاعات را تعریف کنیم که به عبارتی درصورت ورود به کدام سایت افراد ممکن است توبیخ و یا جریمه شوند، نه اینکه صورت مسئله پاک شود.
مخالف طرح حبس فعالین تلگرامی هستم
نماینده پنج شهرستان استان خراسان شمالی در مجلس شورای اسلامی نیز در این زمینه از مخالفت خود با حبس فعالین تلگرامی خبر داد و گفت: این طرح آنگونه که در فضای مجازی منتشر شده نیست، تصمیمات در خصوص فضای مجازی به ضرر مردم نخواهد بود.
محمد وحیدی در گفتگو با عصر اترک در مورد اینکه مدتی است که در مورد طرح حبس فعالین تلگرامی، حرف و حدیث هایی در فضای مجازی مطرح شده و احتمال دارد که مجلس آن را مصوب کند، اظهار کرد: در ابتدا باید گفت که چنین چیزی در مجلس مطرح نیست و نایب رئیس مجلس هم در مصاحبه خود با رسانه ها گفته است که تصمیمات در فضای مجازی به ضرر مردم نخواهد بود.
وی افزود: یک نفر طرحی داده است ولی این طرح در مجلس مصوب نشده است، احتمال دارد که در شورای مجازی بررسی شود یا در کمیسون فرهنگی حرفی در مورد آن زده شود ولی هنوز در حد یک طرح است.
نماینده مردم بجنورد، گرمه و جاجرم، راز و جرگلان، مانه و سملقان در مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: اگر چنین چیزی برای رای گیری به صحن مجلس بیایید، بنده رای موافق به این طرح نخواهم داد چرا که ما مدافع مردم هستیم و نباید کاری کنیم که به ضرر مردم باشد .
وحیدی خاطرنشان کرد: معتقدم باید فیلترینگ تلگرام برداشته شود چرا که آسیب استفاده از تلگرام در شرایط عادی کمتر از زمانی است که از فیلتر شکن استفاده می شود و همچنین آسیب این فضا کمتر از سایر فضاها است.