به گــزارش اتفاقیه؛ کرونا حدود دو سال است که سرتیتر بیشترخبرهای رســانه های جهان و ازجمله ایران اســت. وضعیت وخیم این بیماری و شیوع آن در کشور و افزایش مرگ ومیرهای ناشی از آن منجر به ایجاد ناامیدی و اســترس در میان اقشار مختلف جامعه شده است.
اینکه وضعیت کشور در برابر کنترل بیماری کرونا و کاهش مرگ ومیرها با توجه به تحریم های ظالمانه در مقایســه با دیگر کشــورها مطلوب نیست، اما آنچه که می تواند در این دوران بیش از همه فشــار روانی به افراد متحمل کند اعترافاتی اســت که می تواند بسیار آســیب زا باشد آن هم از سوی افرادی که مستقیما مسئولیت مقابله با این بیماری را در کشور داشتند. یا پزشک و رییس بیمارستنی که اقدام به دپوی داروهای ضروری مورد نیاز بیماران در این دوران می کنند اینها تنها بخشی از اخبار این روزها است که به گوشمان می رسد ابعاد روانی و فشــارهای روانی که این بیماری بــرای خانواده های عزادار و اقوام و به تبع برای همه مردم به همراه دارد.
یکی از مسایل بسیارمهمی که امروز اهمیت دارد این اســت که بیماری کرونا، فشــارهای ناشی از درمان،هزینه هــای سرسام آور درمان آن به ویژه برای استان محروم خراسان شمالی ، نبــود دارو به انــدازه کافی، از دســت دادن عزیزان و از این دست بحران روانی را برای جامعه به همراه آورد؟
در این راســتا از تعــدادی از شــهروندان درخواست کردیم تا تجربه ها و احساساتشان در مواجهه با این بیمــاری را برایمان بیان کنند.
شــیوع بیمــاری کرونا ناامیدی بین افــراد ایجاد کرده است
خانمی 30 ســاله که مبتلا به کرونا شده، بیان می کند: به غیر از فشــارهای جســمی زیادی که این بیماری به همــراه مــی آورد، روح و روان فرد هم تحت تاثیر شــرایط بیماری قرار می گیرد از فشــار زیادی که در دوران قرنطینه تحمل می کند تا اســترس و ترســی که نسبت به اعضای خانــواده اش دارد که مبــادا آن ها هم گرفتار بیماری شــوند. به نظرم شــیوع بیمــاری ناامیدی بین افــراد ایجاد کرده و همین شرایط باعث شده تحمل افراد نسبت به شــرایط موجود جامعه خیلی کم شود که باعث ایجاد مشــکلاتی حتی در روابط افراد با یکدیگر شده است.
او ادامه می دهد: پیگیری و یا روبه رو شدن با اخبار منفی کرونا باعث ایجاد ترس و غم بــرای ادامه زندگی ام شــده واحساس درماندگی دارم. هر روز شاهد مرگ ومیرهای تعداد زیادی از هموطنانمان بر اثرکرونایی هستیم و هر لحظه فکر می کنیم شاید فردا خودمان نیز جزء همین آمار باشیم.
یکی دیگر از شهروندان نیز می گوید: این روزها حتی در گروه های دوســتانه در فضای مجازی
مدام از این که چه کســی بیمار شده، کدام یک از دوســتانمان و یا اقوام آنها فوت کرده صحبت می شود و این وضعیت نگران کننده ای است.
او اضافه می کند: هر روز خبرهای جدید از ورود جهش های جدید ویروس و اینکه قرار اســت چه نوع جدیدی از ویروس وارد کشور شود صحبت می شود.
او می گوید: از خانه ماندن خسته شــده ایم و دلمان برای همان روزهایی که بی دغدغه کرونا همه دور هم بودیم تنگ شده، حتی دعواهای خانوادگی نیز بیشتر شده است و مغزمان تحمل این حجم از مشکالت را ندارد
خانمی 38 ساله که به همراه همسر و یکی از فرزندش به کرونا مبتلا شده بود، می گوید:مرگ را با چشمانمان دیدیم و کرونا فشار جســمی، روانی و اقتصادی زیادی را برایمان به همراه داشــت،
وی از وضعیت نامطلوب بخش درمانی در بیمارستان های استان، بی نظمی و شلوغی های بی اندازه در بیمارستان ها گلایه می کند و می گوید:در پیک پنجم مبتلا به کرونا َشدیم و اوضاع رسیدگی به بیماران در بخش درمان اصلا رضایت بخش نبود.
جدا از این کمبــود پزشک و دارو و قیمت های سرسام آور مراحل درمان کرونا اقتصاد خانواده مان را فلج کرد.
کرونــا فشــارهای روانی زیادی در جامعــه ایجاد کرده است
یکی از روانشناسان نیز در گفت و گو با خبرنگار ما می گوید: شرایطی را که کرونــا در جامعــه ایجاد کرده، فشــارهای روانی زیادی را به افراد منتقل می کند مثل استرس، ترس از دست دادن عزیزان و حتی وســواس هایی در رعایت بهداشت که اذیت کننده است.
او بیــان می کنــد: زمانــی کــه می بینم آمار مرگ ومیر ناشــی از کرونا در جامعه ما هر روز بیشتر می شود و درواقع از هر گوشه و کناری خبرهایی از مرگ عزیزان و هموطنان به گوش می رسد از هر چیزی برایمان ناراحت کننده تر است.
وی می گوید: افراد هر روز نگران این هستند که چه زمانی نوبت من و خانواده ام می شود هر روز نگران این که چه زمانی بچه ام، مادرم، همسرم و یا خودم درگیر این بیماری می شوم اخبار منفی در مورد احتکار دارو، کمبود دارو پرشدن تخت های بیمارستانی، افزایش تعداد مرگ ومیرهــا و مبتلایان بــه کرونا و حتی افزایش قیمــت های بالا منجر به ایجاد یأس و ناامیدی شــده است و افزایش بی خوابی ها و خلق افسرده ناشی از ترس از بیماری کرونا و شرایط همه گیــری آن است.
وی با اشــاره بــه تاثیــر کمک های روان شناختی و روانپزشــکی به افرادی که تحــت تاثیر عوارض روانی قــرار گرفته اند، تشــریح می کند: البته خبر خوب این است که کمک های روان شــناختی و روانپزشکی می تواند بــه افرادی که تحت تاثیر عوارض روانی این شــرایط قــرار گرفته اند بدلیل درگیر شدن با بیماری کرونا یا فوت عزیزان خود یا فشــارهای روانــی مترتب بر بحران ایجاد شــده در جامعه کمک شود تا بتوانند سلامت روان خود را بازیابند.
وی اضافه کرد: مراکز خدمات جامع سلامت و مراکز بهداشت خدمات رایگان روان درمانی را بصورت رایگان در اختیار همه هموطنان قــرار دهند
دکترسامانیان جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد و خانم فتاحی یکی از همکاران دیگرایشان نیز در خصوص کرونا ویروس و نحوه برآورد تهدیدات ناشی از وجود این ویروس در تمامی ابعاد مقاله ای ارائه داده است که در ادامه می خوانید؛
ویروس کرونا به عنوان یک تهدید جهانی که فراگیر شده است در مدت زمان کوتاهی بیشترین فاجعه انسانی و اقتصادی را در کوتاه مدت نمایان ساخت و در میان مدت و دراز مدت تبعات نامطلوب بیشتری خواهد داشت از جمله تشکیک در ساختار اتحادیه اروپا و مطرح شدن و تقویت مرز و ملیت و رواج بیش از حد خشونت خانگی و از آن سو هم افسردگی و منزوی شدن که سبک زندگی را تغییر خواهد داد.
امروز تمام دنیا با ویروسی به نام کووید -19 تهدید می شود و کشور غنی و فقیر هم نمی شناسد ومیزان مرگ ومیر ناشی از ان فقط به یک منطقه و قاره خاصی محدود نشده بلکه پاندومی تمامی کشورها درگیر شده اند و تلفات جانی یکی از ابعاد شیوع این ویروس است اما تبعات ناشی از این ویروس در حوزه ها اقتصادی و اجتماعی وسیاسی و فرهنگی چون یک سونامی عمل می کند و این بصورت فرایند مستمر از حاات میزبان خارج وتبدیل به یک میزبانی شده است که می توان گفت انسان نقش مهمانرا بازی خواهد کرد.
کووید -19یا کرونا ویروس بار دیگر چالشی را پیش تمامی اندیشمندان قرار داد چون بر این باور بودند که علم به سمت مرزگشائی است و هیچ کس و هیچ چیز جلودار آن نیست بماند که بعضی از افراد افراطی بر این باور بودند که هر چه علم یک گام به پیش بر می دارد خدا یه گام عقب نشینی خواهد کرد اما یک ویروس به بشر و به خصوص افرادی که بیش از حد علم را باور داشتند تاریخ علم را یادآور شد که اندیشمندان بپذیرند که: رسید به جائی دانش من همی دانم که نادانم
اگر یک جست و جوی سریع با موتورهای جست و جو گر در شبکه جهانی وب یا اینترنت انجام دهید، حجم مطالب تولید شده در باره خود ویروس کرونا وتبعات آن در قالب کتاب ومقاله چه چاپی یا الکترونیکی قابل بازیابی است که از احتمال شروع جنگ های بایولوژیک مطلب می توان یافت تا یاداوری کشتار وحشتناک سال 1918انفلونزا در اسپانیا یا بیوتروریسم در متروهای ژاپن وروسیه را در افکارعمومی زنده می کند.
اگر به ویروس کرونا به عنوان یک تهدید نرم نگریسته شود باید دید تهدید نرم چیست ؟
هر چیزی که افکار عمومی دنیا را متوجه خود سازد به آن قدرت نرم گفته می شود که این قدرت نرم یک ترس فراگیر ایجاد کرده است و از این به بعد به عنوان تهدید نرم می توان ازآن یاد کرد که امید به زندگی را با نگرانی به آینده دچار اختلال کرده و اولین پیامد این نگرانی شکاف عمیق بین خانواده ها است که تعاملات آنان را به حداقل رسانیده است که میزان توانائی و تاثیر آن بر افکار عمومی دنیا را نشان می هد.
ما امروز دچار تشویش فکری شده ایم این تشویش خاطر از دست زدن به اشیاء تا نشستن در مکانها را نیز در بر گرفته است و در صورت تداوم این پدیده شاید منزوی شدن انسان و نهایت افسردگی و سایر بیماریهای روانی از وسواس فکری گرفته تا روان پریشی و روان نژندی را در جوامع شاهد باشیم.
در دنباله نگرانی این ویروس باید به این اشاره داشت که سرمایه اجتماعی جوامع در خطر است بوردیو سرمایه اجتماعی را در پیوند های اجتماعی وعضویت کنشگران در گروه ها و شبکه های اجتماعی می بیند و رابرت پوتنام سرمایه اجتماعی را متشکل از شبکه ها و روابط ونقش های آگاهانه واعتماد اجتماعی می داند که با مشاهده شرایط جوامع در اثر شیوع ویروس کرونا گسست در پیوندهای اجتماعی در حال روی دادن است.
دو عنصر اساسی سرمایه اجتماعی یعنی اعتماد و ارتباط آسیب جدی دیده است اگر با رویکرد یک تهدید به این ویروس نگاهی داشته باشیم لازمه آن بررسی دقیق در قالب یک مطالعه موردی می تواند راهکارهای اثر بخشی را به دنبال داشته باشد.
در ابتدا باید به این موارد اشاره داشت این مشکل چگونه بروز کرده است و چگونه می توان مشکل را شناسائی کرد و با چه ابزاری به ارزیابی مشکل پرداخت.
مشکلات بروز یافته از ویروس کرونا در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی قابل تامل است و این ویروس کاملا با قانون دوم نیوتن همخوانی دارد.
شناسائی مشکلات ناشی از این ویروس لازمه ورود به مرحله ارزیابی است، بعد از بررسی این سه سوال و یافتن پاسخ های لازم باید سیاستگذاری مطلوب را بدنبال داشته باشد سیاستگذاری مطلوب است که چگونگی اجرا را تبیین می کند.
برای برآورد این تهدید ویروس با رویکرد تهدید نرم باید به این موارد پرداخت؛تهدید شناسائی گردد، تهدید مورد تحلیل قرار گیرد، تهدید مورد سنجش قرار گیرد که قابلیت اندازه گیری داشته باشد و بعد از این مراحل الگوی مناسبی را طراحی نمود تا اجرائی ساختن سیاستها را فراهم سازد و پیامد های ناشی از سیاست ها والگوهای طراحی شده را کنترل کند.
به منظور برداشت درست از مفاهیم بکار رفته بطور مصداقی به تفکیک حوزه هائی که ویروس کرونا آنها را درگیر کرده می توان به حوزه سیاسی، رواج بی تفاوتی سیاسی، عدم مشارکت یا کاهش مشارکت در روزهای خاص ارزشی انقلاب ، آمادگی برای کنش های تند واعتراض آمیز،افزایش بی اعتمادی، حوزه اجتماعی، تشدید اسیب های اجتماعی، حوزه اقتصادی، ایجاد تورم، تشدید تحریم ها وحوزه فرهنگی اشاره کرد.
براورد هریک از مراحل بالا زمینه تحلیل تهدید ویروس کرونا را فراهم می سازد، به عنوان مثال در حوزه اقتصادی بین 7.2 تا 17.3 درصد این ویروس به اقتصاد کشور آسیب خواهد زد و به همین میزان پدیده بیکاری تشدید و سطح اشتغال را کاهش خواهد داد و در حوزه اجتماعی تغییر جدی در سبک زندگی را بدنبال خواهد داشت رواج خشونت های خانوادگی و ..
نکته بعدی در تحلیل این سوال مطرح می گردد که حجم زمانی تهدید تا چه زمانی است؟ آیا می‌توان زمان دقیقی برای مهار این ویروس در نظر گرفت آیا می‌توان دست روی دست گذاشت تا به دوران پسا کرونا اندیشید؟ و اینکه آیا حجم قدرت این ویروس در حدی است که با ماندگاری بی نهایت در نهایت باعث کاهش تعاملات اجتماعی گردد و بعد از یک مدتی چون بتدریج تداوم داشته و مردم هم بتدریج به فاصله گذاری اجتماعی عادت خواهند کرد و از طرف دیگر حجم رفتاری این ویروس و تبعات ناشی از آن چگونه خودش را در کوتاه مدت میان مدت و دراز مدت نشان خواهند داد؟
آنچه که قابل توجه هست این ویروس در سراسر دنیا و در کشور می‌تواند تبعات مختلفی را به دنبال خواهد داشت اما برای حفظ امنیت ملی داشتن استراتژی و برنامه استراتژیک باعث خواهد شد که مدیران از اشکال مختلف آینده ، آینده نگری در اولویت قرار دهند چون نتیجه آینده گزینی آینده سازی خواهد بود و برای این منظور باید از مدیریت دانش بهره گرفت و علاوه بر بکارگیری مدیریت دانش در ابتدا باید تاسی جست به آیه شریفه قران کریم”واستعینوابه الصبروبا مدیریت فرهنگی و اجتماعی می توان از آسیب خوردن اعتقادات مردم و باورهای دینی محافظت نمود.
پخش برنامه های متنوع برای تمامی گروههای هدف از طریق رسانه ملی به منظور کاهش گوشه گیری و انزوای افراد، مسابقات مختلف در فضای مجازی به منظور سرگرمی و ادای جوایز مناسب به منظور تداوم مشارکت بیشتر مردم از همه مهمتر کادر درمان هستند که بعد از کنترل این ویروس بایستی بیشتر مورد صیانت قرار گیرند که این تصور بوجود نیاید که فراموش شده اند .
سخن پایانی این است که با شناسائی نقاط قوت و ضعف سازمانی و فردی و خانوادگی و شناسائی فرصت ها و تهدیدهای ناشی و مرتبط با ویروس کرونا را در قالب یک برنامه ریزی استراتژیک پیش برد یعنی نقاط ضعف در طول فرایند پیشگیری و کنترل و مهار ویروس به نقاط قوت تبدیل شود با ساخت واکسن کاربردی و رعایت تعاملات اجتماعی با رعایت پروتکل های بهداشتی تبدیل تمامی تهدیدها به فرصت ها ، چون بر این باوریم که در پی هر سختی گشایشی خواهد بود.