ایرانیان از روزگاران کهن شادی و نشاط را از موهبت های خدایی و غم و اندوه و تیره دلی را از پدیده های اهریمنی می پنداشتند، مراسم عید نوروز، چهارشنبه سوری و شب یلدا و سنت های دیگر در واقع بیانگر این حقیقت است.
مردم خراسان شمالی نیز همانند دیگر هموطنان همه ساله طولانی ترین شب سال یلدا" را با آداب ورسوم ویژه ای برپا کرده و باآیین های خاصی سپری می کنند.
مردم این دیار بر این باورند که زمستان به دو چله کوچک و بزرگ تقسیم می شود، "چله بزرگ" از اول دی ماه تا دهم بهمن ماه را در برمی گیرد و از دهم بهمن به بعد را "چله کوچک" می گویند که "یلدا" نخستین شب از چله بزرگ است.
به اعتقاد آنان جهان در یلدا یا شب چله، تیره ترین و طولانی ترین شب خود را از سر می گذراند تا با ورود به فصل پربارش و برکت زمستان، خود را برای رسیدن به بهار و تابستان پر از نعمت و روزی، آماده کند.
در این شب ریش سفیدان و بزرگان هر خانواده ای با تدارک شبچره و شام اقوام را به رسم صله رحم به مهمانی فراخوانده و آنان را با ذکر خاطرات خوش و قصه های شیرین، بر سفره وحدت و یکرنگی دل ها می نشانند.
در میان اقوام مختلف خراسان شمالی رسم است که در بلندترین شب سال افراد دور و نزدیک در منزل بزرگ خانواده گرد آمده و با خوردن میوه و آجیل این شب را به شادی سپری می کنند.
افراد خانواده با خوردن میوه های گوناگون مانند هندوانه، خربزه، انار، سیب، انگور، پرتقال و انواع خشکبار مانند کشمش، انجیر، گردو، تخمه بوداده و کنجد که هر کدام به نوعی نماد و نشانه ای از برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی است، شبی را با مهربانی در کنار هم می گذرانند.
و البته یکی دیگر از آیین های شب چله که در روستاها و محله های قدیمی به جا آورده می شود پختن کدو تنبل، چغندر قند و لبو است.
از دیگر آیین های شب یلدا در خراسان شمالی آن است که خانواده ها در این شب نشینی شب یلدا تفالی نیز به دیوان حافظ می زنند که این کار هم معمولا توسط بزرگ خانواده صورت می گیرد.
بازگویی خاطرات، قصه گویی پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ها دلپذیرتر می کند.
یکی دیگر از سنت های کهن شب یلدا، چله بردن برای خانواده عروس است که با فرارسیدن شب چله مردهای جوان طبق های آراسته میوه، شیرینی و کله قند تزیین شده را به رسم هدیه به خانه عروس جوان می برند.
مردانی این طبق ها را بر سر گذارده و در پی یکدیگر با شادی راهی خانه عروس می شوند.
خانواده دختر نیز به پاس قدردانی و به رسم یادبود لباس و یا قطعه پارچه ای را برای خانواده داماد، در سینی خالی شده هدایا می گذارند.
افراد کهنسال و نیز آشنایان به فرهنگ مردم در خراسان شمالی همه این آیین و مراسم را بهانه ها و ترفندهایی برای گردهم آمدن خانواده ها، بجای آوردن صله ارحام و رفع کدورت های احتمالی بین خویشاوندان می دانند.
آنان بر این باورند که پیشینیان در هر فصل به بهانه ای سعی می کرده اند تا اقوام را جمع کرده و صلح، صفا و صمیمیت را در بین آنان حکمفرما کنند.