شکوفه موسوی-روان‌پزشک کودک و نوجوان
ما در عصری به سر می‌بریم که خبرها به سرعت منتشر می‌شود و هر اتفاقی که در هر گوشه جهان رخ بدهد به سرعت به اقصا نقاط جهان می‌رسد و همه از آن مطلع میشوند. در چنین دنیایی ممکن است مسائل بی‌شماری از سوی گروه‌ها، چهره‌ها و افرادی بر زندگی ما تأثیرگذار باشد که ما اصلا آنها را نشناسیم و ندیده باشیم.
این یکی مسائلی است که زندگی در دنیای جدید ما را با آن روبه‌رو کرده است که می‌توان آن را از جمله آسیب‌پذیری‌های جامعه معاصر دانست. به نوعی پاشنه آشیل زندگی ما در دنیای نو این است که ما تحت تأثیر موضوعاتی قرار می‌گیریم که اصلا نمی‌دانیم از سوی چه افرادی و با چه اهدافی طراحی شده و صورت می‌پذیرد.
به‌خوبی می‌دانیم که در اغلب موارد این «شر» هست که از «خیر» چالاک‌تر است و زودتر یک نقشه‌ای را می‌چیند و آن را عملیاتی می‌کند و تأثیر خودش را برجا می‌گذارد. فعلا اینکه چرا چنین اتفاقی رخ می‌دهد و اهداف گروه‌هایی که چنین کاری را انجام می‌دهند چیست موضوعی نیست که بخواهیم الان به آن بپردازیم و بحث جداگانه‌ای می‌طلبد. اما آنچه در چنین شرایطی رخ می‌دهد این است که در چنین موقعیت‌هایی اغلب این خیر است که آسیب می‌بیند. اگر بخواهیم عینی‌تر به مسئله بپردازیم این مسئله مثل این است که شر در قالب یک لشکر به شهری یا کشوری حمله می‌کند و قصد آسیب‌زدن به آن را دارد. حالا این تجاوز می‌تواند از راه سوق‌دادن یک نوجوان به سمت اعتیاد یا دستبرد به ساختمان باشد.
در چنین شرایطی ما باید به سیستم‌های پیش‌بینی و پیشگیری مجهز باشیم تا بتوانیم در برای چنین شرایطی آمادگی کامل را داشته باشیم؛ اما نکته در اینجاست که در چنین دنیای جدیدی تنوع مسائل و چالش‌ها چنان زیاد است و اغلب چنان سرعتی دارند که ما هنوز از یک مسئله فارغ نشده با مشکل جدید مواجه می‌شویم.
یکی از بسترهای بروز چنین چالش‌هایی فضای مجازی است. جایی که ما به عنوان والدین یا معلم و مربی‌های کودکان و نوجوانان با مسائل و مشکلات متنوعی روبه‌رو هستیم که میزان پیچیدگی مختلفی دارند. خیلی از خانواده‌ها این تأثیرات را می‌بیینند و نگران میشوند. هر والدی احتمالا بر اثر مواجهه با این مشکل راه‌حل خودش را در پیش می‌گیرد. این مسئله از ممنوعیت استفاده از وسایل ارتباط جمعی را شامل می‌شود تا تنبیه‌های انضباطی و محدودیت‌های زمان دسترسی به این ابزارها. البته که می‌دانیم هرکدام از راه‌حل‌ها نتیجه مطلوبی ندارد چون اغلب این ابزارها به‌شدت مورد توجه و علاقه کودکان هستند و همین مسئله موجب می‌شود راه‌حل والدین در این مواقع به نتیجه نرسد.
این روزها هم که به دلیل بحران کرونا موبایل و تبلت‌ها یه یک وسیله آموزشی کامل برای کودکان و نوجوانان بدل شده‌اند و طبیعی است که نگرانی‌هایی برای چالش‌های پیش‌روی این کاربران وجود داشته باشد. اینجاست که این پیش‌بینی و پیش‌دستی می‌تواند به کمک ما بیایید و تأثیر خوب خودش را بر جا بگذارد؛ اینکه ما ببینیم به عنوان والد چه‌کار می‌توانیم بکنیم که تأثیر منفی این فضاها را به حداقل برسانیم.
من به‌واسطه شغلم با کودکان و نوجوانانی مواجه شدم که دنیای اصلی برای‌شان همان فضای مجازی بود و به دلیل اخت شدید با این فضا نمی‌توانستند با دنیای واقعی ارتباط خوب و قوی برقرار کنند. سؤالی که پیش می‌آید این است که با درنظرگرفتن این سطح از جذابیت در فضای مجازی ما به عنوان والدین چه پیش‌بینی‌ها و پیش‌دستی‌هایی می‌توانیم در برابر چالش‌های احتمالی بکنیم.
مهم‌ترین کاری که در این زمینه می‌توانیم انجام دهیم وقت‌گذرانی با فرزندانمان است. این مسئله باید جزء مسائل روتین زندگی ما باشد. باید بدانیم که وقتی کودکان از کنار ما بودن لذت می‌برند و مشتاق حضور در کنار ما هستند مانند واکسنی عمل می‌کنند که می‌تواند تا حدی آنها را در برابر مسائل منفی‌ای که در آینده نامعلوم به سراغشان می‌آید ایمن کند.
نکته دیگر این است که ما بتوانیم شرایطی ایجاد کنیم که سلیقه‌ای خاص در فرزندانمان شکل بگیرد. به این معنی که آنها بدانند که اغلب چنین فضاهای منفی‌ای در چه شرایطی ایجاد می‌شود و درباره قرارگرفتن در این شرایط آمادگی لازم را داشته باشند و همچنین بابت گفتن آن به والدین هم احساس ترس نکنند و راحت و بدون دردسر این مسائل را با والدین مطرح کنند. در واقع این پیش‌بینی‌ها و پیش‌دستی‌ها فرزندان را در برابر هر خطری تا حد زیادی ایمن می‌کند؛ بنابراین یکی از راه‌حل‌های خیلی مهمی که ما برای مواجهه با چنین خطرهایی داریم همان شکل‌دهی یک رابطه خوب، امن و صمیمانه با فرزندانمان است.
علاوه بر این، والدین هم باید بدانند چه زمانی کمک‌های تخصصی‌تر بگیرند و در صورت لزوم به چه مراکزی مراجعه کنند.