سرهنگ احیامحمد امیری مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان خراسان شمالی و از رزمندگان هشت سال دفاع مقدس است. به مناسبت هفته دفاع مقدس، گفتگویی با او داشتیم. در این گفتگو، هم خاطراتش از سال‌های دفاع مقدس را شنیدیم و هم درباره وظایف سازمان مطبوعش برای ثبت و ضبط آثار و اسناد دوران جنگ تحمیلی پرسیدیم. او معنقد است که اگر مردم ایران فرمایشات مقام معظم رهبری درباره دفاع مقدس را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار دهند، قطعاً آسیبی به کشور وارد نخواهد شد.
جناب آقای امیری! به عنوان نخستین سؤال، بفرمایید که از چند سالگی و از چه سالی در جبهه‌های نبر حق علیه باطل حضور پیدا کردید؟
- حدوداً از 19 سالگی و از سال 60 وارد جبهه شدم و در چندین عملیات شرکت داشتم. اما اولین عملیاتی که به‌طور فعال حضور داشتم، عملیات الی بیت المقدس بود که منجر به آزادسازی خرمشهر شد.
از چه طریق و از کجا اعزام شدید؟
- از طریق سپاه و از بجنورد.
قطعاً دوران حضور در جبهه برای شما و دیگر رزمندگان دورانی پر از خاطره است. اما اگر ممکن است یکی از خاطره‌های شاخصتان را برای خوانندگان ما بیان کنید.
- چون ماه محرم است و دفاع مقدس ما هم در ادامه کربلا و عاشورا بود، خاطره‌ای در همین ارتباط عرض می‌کنم. در یکی از عملیات‌ها، ما شب اول وارد عمل شدیم. دشمن در منطقه امکانات خیلی زیادی داشت و خاکریز مستحکمی ساخته بود و تجهیزات فراوانی داشت. ما باید از مسیری به سمت دشمن می‌رفتیم که تقریباً پناهگاهی نداشتیم و کانال و خاکریز هم به آن شکل نبود.
چون در باتلاق هم حرکت می‌کردیم، دشمن متوجه ما شد. منور زد و همه‌جا روشن شد. دشمن از بالای خاکریز تیراندازی می‌کرد و به همین خاطر، آنجا تلفات زیادی دادیم و خیلی از بچه‌ها شهید و در باتلاق غرق شدند.
درگیری‌ها تا صبح ادامه داشت و ما نتوانستیم عملیات را ادامه بدهیم. دستور آمد که فقط مجروح‌ها را برگردانید. ما هم به کمک نیروهای باقی‌مانده، مجروح‌ها را به خاکریزهای خودی برگرداندیم.
شب بعد باید در همین مسیر عملیات می‌کردیم و خاکریز دشمن باید شکسته می‌شد. به ما دستور داده شد که با باقی‌مانده نیروها صحبت کنید که هر کس بماند، شهید می‌شود. هنوز تقریباً روز بود که ما اعلام کردیم کسانی که آماده هستند، غسل شهادت کنند. بچه‌ها جلوی حمام صحرایی صف‌کشیده بودند برای غسل شهادت.
شب، فرمانده‌ها با باقی‌مانده نیروها صحبت و اتمام‌حجت کردند که ممکن است همه ما به شهادت برسیم و هر کس به هر طریقی نمی‌تواند در عملیات شرکت کند، از تاریکی شب استفاده کند و برود. من آن لحظه یاد آخرین شبی افتادم که امام حسین(ع) به افرادشان فرمودند که هر کس با ما بماند شهید می‌شود و هر کس قصد رفتن دارد، در تاریکی شب برود.
همه بچه‌ها بدون استثنا ماندند. شب بعد ما وارد عمل شدیم. این بار دشمن آتش بیشتری می‌ریخت. ما هم از تجربه شب گذشته استفاده کردیم و عملیات تا نزدیک صبح ادامه پیدا کرد. نزدیک خاکریز دشمن رسیدیم و از معبری که از شب قبل بازشده بود، استفاده کردیم و خاکریز اول دشمن شکسته شد. ما از این پیروزی بسیار خوشحال بودیم چون نقطه استراتژیکی بود و اگر خاکریز می‌شکست، دیگر نمی‌توانست بماند.
اما صحنه‌ای دیدیم که پیروزی را بر ما تلخ کرد. ما بعد از پیروزی، لب خاکریز قدم می‌زدیم که من یک بند انگشت را دیدم. کمی نزدیک شدم و دیدم که دستی از خاک بیرون آمده. دست از مچ قطع شده بود. با کمک دوستانی که همراهم بودند، خاک‌ها را کنار زدیم. دیدیم جنازه 4 نفر از بچه‌های ما است. متوجه شدیم که شب گذشته این افراد را اسیر کرده بودند. آنها از بچه‌های اطلاعات و تخریب بودند که شب قبل به خاکریز رسیده بودند. دشمن آنها را شهید و بدنشان را قطعه قطعه کرده بود. جنازه‌ها سر و پلاک نداشتند که ما آنها را شناسایی کنیم. دوباره گشتیم که ببینیم باز هم جنازه‌ای پیدا می‌کنیم یا نه. 3 شهید دیگر را با همین وضعیت زیر خاک‌ها پیدا کردیم. دشمن نابه‌کار، اطراف بدن آنها را مین‌گذاری کرده بود. به همین دلیل، موقع گشتن و جابه‌جایی جنازه‌ها، یکی از مین‌ها منفجر شد و یکی از بچه‌ها به شهادت رسید و دوست دیگری هم پایش از زانو به پایین قطع شد. این اتفاق پیروزی را برای ما تلخ کرد.
اجازه دهید کمی هم وارد حوزه فعالیت بنیاد شویم. می‌شود بفرمایید که وظیفه بنیاد حفظ آثار چیست؟
- همین‌طور که از اسم این بنیاد مشخص است، اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، جمع‌آوری اسناد دفاع مقدس از همه رزمندگان، ایثارگران و خانواده‌های معظم شهدا و موضوع بعدی نشر ارزش‌هاست که از طریق کتاب، مقاله، سخنرانی، همایش‌ها و جلساتی که برگزار می‌شود ما اینها را جمع‌بندی و منتشر می‌کنیم؛ این وظیفه کلی بنیاد است.
روند بزرگداشت هفته دفاع مقدس را از ابتدا تاکنون چطور ارزیابی می‌کنید و به نظر شما برنامه‌ها تا چه حد درگیر تکرار و کلیشه شده؟
حضرت آقا فرمودند جنگ ما گنجی بود که به‌راحتی نمی‌توانیم به این گنج برسیم و هرچقدر بخواهیم کار کنیم، باز هم گوشه‌ای از حوادث و اتفاقات را هم نمی‌توانیم نشان دهیم. یکی از کارهایی که شاید فکر می‌کنند تکراری است رژه نیروهای مسلح است ما در رژه توانمندی‌ها و دستاوردهای جدید دفاعی‌مان را به نمایش می‌گذاریم. نمایشگاه‌های ما نسبت به سال قبلش تفاوت‌های زیادی دارد و من اعتقاد دارم کم‌کار کردیم و باید بیشتر از این کارکنیم.
بزرگداشت هفته دفاع مقدس را تا چه اندازه می‌توان نماد وحدت ملت ایران دانست؟
- هیچ نیرویی نمی‌تواند بگوید من به‌تنهایی نقش داشتم. همه مردم از کوچک تا بزرگ نقش داشتند. بچه‌ها در مدرسه شعار می‌دادند: «جنگ، جنگ، تا رفع فتنه در جهان» پیرمردها در پشت جبهه کمک‌ها را جمع‌آوری می‌کردند و آنانی که توانایی حضور در جبهه نداشتند هم کارهای خدماتی انجام می‌دادند. زن‌ها هم نقش بسیار کلیدی داشتند و اگر بانوان نبودند که از همسرشان پشتیبانی کنند که با خیال راحت به جبهه بروند، ما پیروزی را به دست نمی‌آوردیم.
مردم در هنگام عملیات‌ها، در مساجد جمع می‌شدند و برای پیروزی رزمنده‌ها دعا می‌کردند. کمک‌ها را جمع‌آوری می‌کردند و برای جبهه‌ها می‌فرستادند. ما در زمان جنگ صد درصد تحریم بودیم، اما رعایت حال هم را می‌کردیم که کشور دچار کمبود نشود. خانواده‌ها رعایت حال رزمنده‌ها را می‌کردند. در جبهه‌ها همه اقشار مردم حضور داشتند؛ دانش‌آموز، دانشجو، بازاری و هر کس که نمی‌توانست به دلایلی به جبهه بیاید، در پشت جبهه‌ها حمایت می‌کردند. زنان در استان خراسان شمالی نزدیک به 30 نفر در بیمارستان‌های جنگ مشغول به مداوای مجروحان بودند. این فعالیت‌ها انسجام بین مردم را نشان می‌داد و پیروزی ما هم به دلیل همبستگی مردم بود.
بنیاد حفظ آثار برای ثبت وقایع زمان جنگ و وقایع زندگی رزمندگان و آزادگان استان چه کرده و تا چه میزان از افراد متخصص و با تجربه استفاده می‌کند؟
- ما برای نویسندگان و محققان بنیاد چندین دوره آموزشی را داشتیم که آخرین آنها تحت عنوان کارگاه آموزشی ثبت وقایع و اسناد برگزار شد. کتاب‌هایی که جمع‌آوری شده نیز از طریق همین افراد بوده است. ما حدود 110 هزار سند جمع‌آوری کردیم که این اسناد شامل: عکس، وصیت‌نامه، برگه مرخصی، برگه مأموریت، نامه‌های نوشته‌شده به خانواده‌ها در جبهه و... است و خاطرات رزمنده‌ها را می‌گیریم تا به امروز تعداد زیادی از خاطرات رزمندگان استان را گرفتیم و شاید کمتر رزمنده‌ای باشد که خاطراتش به بنیاد نیامده باشند.
ما چه تعداد رزمنده در استان داشتیم؟
- در خراسان شمالی حدود 35 تا 37 هزار رزمنده در ارتش، سپاه، ناجا، جهاد سازندگی و ... داشتیم. بعضی از این افراد، گاهی 2 یا 3 بار به جبهه‌ها اعزام شدند.
بنیاد چه تعداد کتاب در حوزه دفاع مقدس به چاپ رسانده؟
- ما امسال 30 عنوان کتاب را زیر چاپ داریم. 250 عنوان کتاب نیز پیشتر چاپ کرده بودیم و با 30 جلد کتابی که امسال چاپ می‌شود و در کل 280 عنوان کتاب را تا به حال به چاپ رساندیم.
کتاب‌ها از چه طریقی ارائه می‌شود؟
- ما اغلب کتاب‌ها را هدیه می‌دهیم و دو کتابخانه داریم: یک کتابخانه اداره حفظ آثار و بخشی از کتاب‌ها را هم به کتابخانه مرکزی انتقال دادیم که مردم می‌توانند که کتاب‌ها را در کتابخانه‌ها مشاهده کنند و اگر متقاضی کتاب‌های ما باشند، ما کتاب‌ها را به آنان ارائه می‌دهیم.
بنیاد در این ایام تا چه اندازه از ظرفیت‌های هنری دفاع مقدس و هنرمندان استان برای گرامی‌داشت ارزش‌های دفاع مقدس استفاده کرده است؟
- یکی از کارهایی که می‌توانیم صحنه‌های دفاع مقدس را در بین خانواده‌ها و شهرها و میدان‌ها مجسم کنیم، بحث تئاتر دفاع مقدس است. ما در بسیاری شهرهای استان هر شب برنامه تئاتر دفاع مقدس را داریم. در مرکز استان هم در سالن فرهنگ شهرداری، هر شب نمایش تئاتر دفاع مقدس را داریم.
این تئاترها با همکاری نهادهای دیگر برگزار می‌شود یا بنیاد به‌تنهایی متولی است؟
- ما در هفته دفاع مقدس دبیرخانه یا ستادی داریم که این دبیرخانه 10 کمیته فعال دارد که تقریباً تمام اداره‌های استانی در ذیل یکی از این 10 کمیته قرار می‌گیرند. تئاترها را حوزه هنری استان برگزار می‌کند و بنیاد نظارت و همکاری‌های لازم را انجام می‌دهد.
بنیاد در حال ساخت باغ‌موزه دفاع مقدس است. این باغ‌موزه در چه مکانی واقع شده و از چه سالی ساخت باغ‌موزه دفاع مقدس شروع شده است؟
- زمینی در خیابان پیامبر اعظم در کنار اداره کل دادگستری مرکز استان به مساحت 12 هکتار برای باغ‌موزه در اختیار گرفتیم و از اواخر اسفند ماه سال 96 کار ساخت ساختمان‌سازی باغ‌موزه را شروع کردیم. در حال حاضر کار فونداسیون بنای ساختمان به اتمام رسیده. این ساختمان، 5300 متر زیربنا دارد که فونداسیونش ریخته شده و این روزها داریم ستون‌ها را علم می‌کنیم که ادامه کار را داشته باشیم. به‌سرعت دارد کار می‌شود و اعتباری هم که تخصیص داده شده تا امروز یک میلیارد تومان است.
در یکی از مصاحبه‌ها، صحبت از تخصیص 8 میلیارد بودجه برای ساخت باغ‌موزه دفاع مقدس کرده بودید.
- مبلغی که در مرحله اول، طبق تفاهم‌نامه‌ای که استانداری با بنیاد داشت، قرار شد 8 میلیارد را فعلاً پیش‌بینی کردیم که هزینه شود که 6 میلیارد تومان سازمان برنامه و بودجه استان و 2 میلیارد توسط بنیاد در تهران اختصاص یافته است و به تناسب کاری که انجام می‌شود بودجه جذب می‌شود. به همین ترتیب، تا به امروز حدود یک میلیارد کار کردیم که همین مقدار هم جذب شده است.
پیش‌بینی شما برای اتمام پروژه باغ‌موزه دفاع مقدس چه زمانی است؟
ان‌شاءالله در دهه فجر سال 98 بخشی از باغ‌موزه را افتتاح کنیم.
در پایان ضمن تشکر از وقتی که در اختیار ما گذاشتید، در صورتی که سخنی باقی مانده بفرمایید.
- من عرضم به مردم این هست که حتماً فرمایشات مقام معظم رهبری را در مورد دفاع مقدس و اینکه دفاع مقدس گنجینه‌ای بود که باید این گنجینه به ظهور برسد، مطالعه کنیم و تلاش کنیم تا این سخنان محقق شود. این کار هم تنها توسط بنیاد انجام نمی‌گیرد و همه با هم باید انجام بدهیم. چون اگر ما گنجینه دفاع مقدس را به منصه ظهور برسانیم و از رخدادهای آن به‌عنوان الگو استفاده کنیم، قطعاً کشور ما آسیبی نخواهد دید و هر سال در هفته دفاع مقدس اقتدارمان را به دشمن نشان می‌دهیم که این خیلی مهم است؛ یعنی یک عملیات بسیار مهمِ درون‌مرزی و برون‌مرزی با این کار انجام می‌دهیم و دوستانمان را امیدوار و دشمنانمان را وحشت‌زده و ناامید می‌کنیم.
نتهای خبر/ محدثه حیدری